بررسی ژئوشیمی، سیالات درگیر و ژنز کانسار پلی متال شوراب (جنوب فردوس)

کانسار پلی متال شوراب در 77 کیلومتری جنوب شهرستان فردوس (خراسان رضوی) و در شمال زون ساختاری لوت واقع شده است. سنگ شناسی منطقه شامل سنگ های رسوبی مزوزوییک به ترتیب از قدیم به جدید شامل سازندهای شمشک، بادامو، بغمشاه و قلعه دختر بوده و سنگ های ولکانیک و ساب ولکانیک با سن ترشیری شامل آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت است. کانسار شوراب به صورت رگه ای و رگچه ای و در کنترل ساختاری منطقه است و رگه های کوارتز-استیبنیت درون شکستگی های با راستای شرقی-غربی با شیب 40 تا 70 درجه به سمت جنوب تشکیل شده است که توسط چند گسل عرضی در راستای شمال غرب- جنوب شرق قطع و جابجا شده است. کانی شناسی در منطقه به دو صورت سولفیدی (شامل کانه ها) و غیر سولفیدی (گانگ) دیده می شود. مهمترین کانه های سولفیدی (شامل کانه ها) و غیر سولفیدی (گانگ) دیده می شود. مهمترین کانه های سولفیدی به ترتیب شامل گالن، اسفالریت، استیبنیت و کالکوپیریت است که غالبا به صورت بافت شکافه پرکن، رگه ای و نواری همراه با پیریت های نسل اول ( به صورت فرومبوییدال) دیده می شوند و کانیهای باطله نیز در منطقه شامل کوارتز، کلسیت، مالاکیت و اکسید آهن است. به طور کلی کانی سازی در منطقه طی دو مرحله شامل کانی سازی عناصر سولفیدی فلزات پایه (pb>zn>cu) و مرحله دوم شامل مجموعه کانی های آنتیموان دار (استیبنبت، کالکواستیبنیت، تتراهدریت و بورنونیت) همراه آرسنوپیریت و پیریت نسل دوم (با مقادیر بالای آرسنیک) دیده می شود. مهمترین دگرسانی های دیده شده در منطقه شامل دگرسانی سریسیتیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک و کلریتی شدن است ضمن آن که سیلیسی شدن نیز در مقیاس وسیع در تمام منطقه دیده می شود. بر اساس مطالعات لیتوژیوشیمیایی عناصر فلزی سرب، روی و مس دارای همبستگی مثبت با یکدیگر بوده و با عناصر آنتیموان، نقره، طلا، آرسنیک، بیسموت و تنگستن همبستگی ضعیفی نشان می دهند که احتمالا نشان دهنده منشأ گرفتن آنها از دو سیال کانه ساز در منطقه است. مطالعه سیالات درگیر نشان می دهد که درجه حرارت پیدایش کانسار بین 114 تا 275 درجه سانتی گراد بوده و میزان شوری آن بین 7/17 تا 2/4 درصد وزنی معادل نمک طعام متغیر است. با توجه به نتایج ژیوشیمی ایزوتوپی اکسیژن، سیال کانه ساز حاصل اختلاط سیالات با خاستگاه جوی و ماگمایی بوده که در اثر عملکرد ولکانیسم منطقه طی سنوزوییک به عنوان یک موتور گرمایی فعال شده، دچار همرفت شده و با سنگ های رسوبی و آذرین منطقه در تبادل ایزوتوپی بوده است. بر اساس شواهد موجود نظیر مشاهدات صحرایی و آزمایشگاهی شمال مطالعات کانی شناسی، ژیوشیمی، سیالات درگیر و ایزوتوپی می توان گفت کانسار شوراب یک کانسار پلی متال از نوع اپی ترمال کم سولفید است.